“Şans, hazırlıklı zihinlere güler.” sözü iş dünyasındaki kriz dönemleri için altın kuraldır. Krizler, sadece yönetilmesi gereken riskler değil, aynı zamanda kalıcı stratejik avantajlar edinmek, pazarda sıçrama yapmak için benzersiz fırsatlardır. Küreselleşmenin getirdiği dalgalanmalarla son yıllarda ülkemizi de etkisi altına alan ekonomik sarsıntılar, şirketlerin dayanıklılığını test ediyor.
Bir krizi "öncesinde farkına varılamayan, sonrasında yönetilmekte geç kalınan durum" olarak tanımlasak da, tarihte birçok başarılı şirket, bu dönemlerde ortaya çıkan yeni ürün veya hizmetlerle, krizi fırsata çevirmiştir. Başarıya ulaşmak için sadece ekonomiyi takip etmek yetmez; sürdürülebilir bir büyüme yakalamak için esnek, çevik ve vizyoner olmak gerekir.
Şirketlerin kriz dönemlerinden minimum düzeyde etkilenerek çıkabilmesi ve hatta güçlenerek yükselmesi için atması gereken dört temel stratejik adımı inceleyelim:
1. Bütünleşik Bir Ortak Amaç Tanımlamak
Gündelik hedeflerin ötesine geçen, organizasyonun varlık nedenini açıklayan bir "Ortak Amaç" belirlemek, kriz anlarında ekibi bir arada tutan en güçlü çimentodur.
Ünlü Amerikalı ekonomist Joel Kurtzman'a göre, ortak amaç, organizasyonu yaratıcı, dinamik ve yenilmez bir “biz” olarak birleştirir ve basit çeyrek rakam hedeflerini tutturmanın çok ötesine geçer.
Örnekler: Japon devi Toyota, yıllarca tüm çalışanların yetkilendirildiği ve saygı gördüğü bir "ortak amaç" şirketi olarak var oldu. Tesla’nın misyonu, sürdürülebilir ulaşıma geçişi hızlandırmak; NASA’nın ise Ay'a ayak basmak gibi dünyayı değiştiren ve tüm ekibi tek bir vizyon etrafında toplayan amaçlardır. Krizde ayakta kalmak için çalışanların sadece maaş için değil, daha büyük bir değer için çalıştığını hissetmesi şarttır.
2. Müşteri İhtiyaçlarını Radikal Bir Şekilde Anlamak
Krizler, eski pazar dinamiklerini altüst eder. Şirketler, yapısal olarak değişime adapte olmanın yanı sıra, pazarın ve müşterinin değişen acil ihtiyaçlarını çok çabuk karşılayabilecek farkındalıkta olmalıdır.
Müşteriyi anlamak için sadece demografik verilere değil, davranışsal verilere odaklanmak gerekir: Kimler yeni müşterileriniz oluyor? Neyi, ne zaman ve nasıl alıyorlar? Bütçeleri nasıl değişti? Hangi alımlarda daha iyi hissediyorlar?
Örnek: Forbes raporlarına göre, teknoloji devi IBM’in bir dönem büyümesinin durması ve iflasın eşiğine gelmesindeki en önemli etkenlerden biri, yeni müşteri ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaklaşmasıydı. Şirket, çevik, kararlı ve verimlilik odaklı bir değişimle bu krizden sağ çıkmayı başardı ve pazardaki etkisini günümüzde de sürdürüyor. Kriz döneminde, müşterinin bütçesini zorlamayan, ancak yaşam kalitesini artıran çözümler sunabilenler kazanır.
3. Kaynak Verimliliğini ve Bütünleşik Yönetimi Maksimize Etmek
Sürdürülebilir bir yönetim için kaynakların (finans, zaman, insan gücü) sonsuz olmadığını kabul ederek, nasıl daha verimli kullanılabileceği sürekli olarak gözden geçirilmelidir.
Verimliliğin yolu, her bir operasyonun farkındalıkla ve ölçülerek kullanılmasından geçer. Bu yaklaşımın kritik bir parçası, her sürecin diğer süreçlerle olan etkileşiminin göz önüne alınması ve bütünleşik olarak yönetilmesidir. Böylelikle:
Şirketin vizyonu, misyonu ve değerleri kendi içinde tutarlı olur.
Stratejik plan, tanımlanan yol-yöntemler ve performans göstergeleri (KPI'lar) arasında tam bir uyum sağlanır.
Kaynakların savurganlıktan uzak, stratejik hedeflere hizmet edecek şekilde kullanılması, zor zamanlarda şirkete nefes alma alanı sağlar.
4. Su Gibi Akışkan ve Çevik Olmak
İstikrar dönemlerinde sağlam, kaya gibi ilkeler ve kurallar işe yarayabilir. Ancak değişim ve kriz dönemlerinde, düşünce yapısının adeta bir su gibi akması ve engelleri aşması gerekir. Esneklik (Çeviklik), deneyimlerden sürekli öğrenen bir organizasyon kültürü, açık iletişim ve uzun vadeli değer yaratacak bir yönetim şekliyle mümkündür.
Filozof Lao Tzu’nun dediği gibi: “Esnekliğin direnci yendiği, herkes tarafından bilinen ama uygulaması zor bir gerçektir.”
Kriz, kelime anlamıyla bir "dönüm noktasıdır." Bu dönüm noktasını dirençle, panikle veya inkârla karşılamak yerine, neyi yanlış yaptığımıza bakmak ve iş modelimizi hızla adapte etmek için kullanabiliriz. Önemli olan, değişim dalgalarını doğru yönlendirerek sadece hayatta kalmak değil, fırsatları yakalayıp zirveye oynamaktır.
